Τα λιπαντικά των κινητήρων έχουν δυο βασικές λειτουργίες.
Πρώτα από όλα λιπαίνουν, δηλαδή μειώνουν τις τριβές ανάμεσα στα κινούμενα μέρη του κινητήρα. Το λάδι δημιουργεί ένα φιλμ το οποίο εισχωρεί ανάμεσα στις δυο επιφάνειες, επιτρέποντας τους παράλληλα την κίνηση, χωρίς όμως να έρχονται σε επαφή.
Η δεύτερη βασική λειτουργία που εξυπηρετεί το λιπαντικό, είναι η απαγωγή θερμότητας από τα τοιχώματα του κινητήρα. Λειτουργεί για παράδειγμα σαν τον αέρα που φυσάμε πάνω σε καυτό φαγητό για να κρυώσει. Το λάδι που ρέει εντός του κινητήρα πρέπει να είναι σε τέτοια κατάσταση που η σύνθεση του να μπορεί να αντέχει τις θερμοκρασίες λειτουργίας.
Ο κύκλος ζέστη-κρύο, σιγά-σιγά διασπά τα συστατικά του λαδιού που το κάνουν να διατηρεί τα χαρακτηριστικά του, ενώ η κατάσταση χειροτερεύει από τις προσμίξεις από το θάλαμο καύσης, τον οποίο το λάδι καθαρίζει σε κάθε ανέβασμα του πιστονιού. Έτσι καθώς τα χιλιόμετρα μαζεύονται, το λάδι μαυρίζει και σταδιακά χάνει τα χαρακτηριστικά λειτουργίας του με αποτέλεσμα να χρειάζεται αντικατάσταση. Με άλλα λόγια, η διάρκεια ζωής του κάθε λιπαντικού είναι ορισμένη και ορίζεται από τον κατασκευαστή του και στη συνέχεια από τον κατασκευαστή του αυτοκινήτου, ο οποίος γνωρίζει τις αντοχές και τις καταπονήσεις που δέχεται το μηχανικό σύνολο.
Ακόμα μια σημαντική λειτουργία του λιπαντικού είναι ότι, λόγω των ειδικών καθαριστικών συστατικών που διαθέτει, φροντίζει και απομακρύνει τα διάφορα υπολείμματα καύσης που δημιουργούνται. Για τα παλαιάς κοπής αυτοκίνητα η αλλαγή λιπαντικού γίνεται κάθε 7.500-10.000 χλμ.Στα νέας τεχνολογίας η αλλαγή λιπαντικού γίνεται κάθε 10.000-20.000 χλμ.
Τι είδη λιπαντικών υπάρχουν στην αγορά;
• Τα ορυκτέλαια είναι η πιο φτηνή επιλογή, αλλά αυτά τα λιπαντικά έχουν μόρια που διαφέρουν σε μέγεθος και σύνδεση, με αποτέλεσμα να καταπονούνται περισσότερο και σε μικρότερο χρονικό διάστημα.
• Τα συνθετικά (χημικά προϊόντα, διατηρούν σταθερή τη λιπαντική μεμβράνη και οι μεγάλες θερμοκρασίες δεν αλλοιώνουν το ιξώδες τους). Είναι ακριβότερα, αλλά καλύπτουν απόλυτα τους σύγχρονους κινητήρες που κατασκευάζονται με ακραίες ανοχές.
• Τα ημισυνθετικά (ορυκτέλαια επεξεργασμένα έτσι, ώστε να έχουν χημική σύνθεση σχεδόν όμοια με αυτήν των συνθετικών) είναι μείγματα ορυκτελαίων και συνθετικών λιπαντικών.
• Τα ανακυκλωμένα (ο βαθμός απόδοσής τους φτάνει το 70% σε σχέση με τα μη ανακυκλωμένα).
Ποιες είναι οι βασικές ιδιότητες των λιπαντικών;
Η χρήση των λιπαντικών είναι αναγκαία για τη λειτουργία των μηχανών, αφού βασικός προορισμός τους είναι η μείωση της τριβής (άρα και της απώλειας έργου) και προστασία από τη φθορά των κινητών μερών. Σε ένα αυτοκίνητο, υπολογίζεται, ότι το 6% από την ενέργεια που αποδίδει το καύσιμο, καταναλώνεται σαν ενέργεια τριβών.
Οι βασικές ιδιότητες που πρέπει να έχει ένα λιπαντικό, είναι οι εξής:
–Η Λιπαντική Ικανότητα:
Σ αυτήν την ιδιότητα οφείλεται η μείωση των τριβών καθώς και των φθορών σε μία μηχανή. Με το σχηματισμό ενός φιλμ από λιπαντικό ανάμεσα στις κινούμενες μεταλλικές επιφάνειες, επιτυγχάνεται η μετατροπή της τριβής από «ξηρά» σε «υγρή». Οι λιπαινόμενες μεταλλικές επιφάνειες, ασκούν πίεση τείνοντας να απομακρύνουν το φιλμ του λιπαντικού, το οποίο για να αντισταθεί πρέπει να είναι σε θέση να «φέρει» φορτίο.
–Η Ψυκτική Ικανότητα:
Η θερμότητα που αναπτύσσεται από το έργο της μηχανής που καταναλώνεται σε ενέργεια τριβών πρέπει να απαχθεί από τα σημεία τριβής για να αποτραπεί η δημιουργία υψηλών θερμοκρασιών. Το ρόλο του ψυκτικού μέσου παίζει το λιπαντικό. Η ικανότητα του λιπαντικού να ψύχει τις τριβόμενες επιφάνειες, έχει άμεση σχέση με την ειδική του θερμότητα και τη θερμική του αγωγιμότητα.
–Μη Διαβρωτικότητα:
Το λιπαντικό δεν πρέπει να περιέχει, ούτε να δημιουργεί ουσίες που είναι δυνατό να προσβάλλουν (διαβρώσουν) τις τριβόμενες επιφάνειες, καθώς και το υπόλοιπο σύστημα λίπανσης (αγωγούς και δεξαμενή αποθήκευσης). Πολλές φορές το λιπαντικό καλείται να προστατεύσει τις λιπαινόμενες επιφάνειες, από διάβρωση οφειλόμενη σε εξωτερικούς παράγοντες, όπως υγρασία, οξυγόνο κ.λπ.
–Η Σταθερότητα:
Το λιπαντικό δεν πρέπει κάτω από τις δυσμενείς συνθήκες λειτουργίας, να υφίσταται αλλοιώσεις τέτοιες, που να απαγορεύουν την παραπέρα χρήση του. Ένα μέγεθος που χαρακτηρίζει τα λιπαντικά, είναι το ιξώδες. Χονδρικά θα μπορούσαμε να πούμε, ότι το ιξώδες φανερώνει πόσο παχύ ρευστό είναι ένα λιπαντικό. Για μια συγκεκριμένη θερμοκρασία, όσο χαμηλότερο είναι το ιξώδες, τόσο πιο λεπτόρρευστο θα είναι το λιπαντικό. Το ιξώδες ενός λιπαντικού μεταβάλλεται αντιστρόφως ανάλογα σε σχέση με τη θερμοκρασία, πράγμα που σημαίνει, ότι στις υψηλές θερμοκρασίες το λάδι γίνεται πιο λεπτόρρευστο. Οι μεταβολές αυτές είναι ανεπιθύμητες. Στην πραγματικότητα οι απαιτήσεις μας είναι διαμετρικά αντίθετες, αφού για την καλή λίπανση και την εύκολη εκκίνηση ενός κρύου κινητήρα χρειάζεται χαμηλό ιξώδες.
Τι σημαίνουν τα νούμερα 0W-30 και τι είναι το ιξώδες;
Ο εκάστοτε κατασκευαστής ορίζει το τύπο του λιπαντικού για τον κινητήρα που κατασκευάζει, μέσω μιας κωδικής ονομασίας (για παράδειγμα 0W-30). Σύμφωνα με τη Society of Automotive Engineers (SAE), ο βαθμός χειμώνα (winter) ακολουθείται από το γράμμα W και, όσο μικρότερος είναι, τόσο πιο σταθερό παραμένει το ιξώδες του λιπαντικού σε χαμηλές θερμοκρασίες (δηλαδή τα 10W εμφανίζουν καλύτερη συμπεριφορά στο κρύο από τα 20W). Το 30 που ακολουθεί, είναι ο βαθμός καλοκαιριού και, όσο μεγαλύτερος είναι, τόσο περισσότερο παραμένει σταθερό το λάδι σε υψηλές θερμοκρασίες.
Ο όρος «ιξώδες», χαρακτηρίζει την αντίσταση που παρουσιάζουν τα υγρά (και τα αέρια) στη ροή τους. Η αντίσταση που παρουσιάζουν τα λιπαντικά (πιο αργή ροή από το νερό, το οινόπνευμα κ.α.) οφείλεται στις διάφορες εσωτερικές τριβές των μορίων του λιπαντικού από τις δυνάμεις συνοχής σε τέτοιο βαθμό, ώστε το ιξώδες αποτελεί το μέτρο αντίστασης του υγρού στη ροή. Δηλαδή,όσο πιο παχύρρευστο είναι ένα υγρό, τόσο μεγαλύτερο ιξώδες.
Συχνές ερωτήσεις και οι απαντήσεις τους
1.Κάθε πότε πρέπει να αλλάζω λάδια στον κινητήρα;
Αυτό εξαρτάται από τον κατασκευαστή. Εντός του manual αναγράφονται όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε και να πράττετε, αναλόγως βεβαίως του τρόπου αλλά και των συνθηκών οδήγησης σας. Αν τα περισσότερα χιλιόμετρα του αυτοκινήτου γίνονται εντός της πόλης, με συχνά σταμάτα – ξεκίνα, κολλημένοι στην κίνηση για πολλή ώρα ή οδήγηση σε ακραίες συνθήκες (υψηλές ή εξαιρετικά χαμηλές θερμοκρασίες), τότε συνίσταται η συχνότερη αλλαγή του λιπαντικού.
2.Συνθετικά, ημισυνθετικά ή τι άλλο; Τι λάδια να επιλέξω;
Η απάντηση είναι μία και μοναδική! Αυτό που ορίζει ο κατασκευαστής του αυτοκινήτου σας. Το εγχειρίδιο οδηγιών αναφέρει όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε για το λιπαντικό του κινητήρα σας.
3.Να αγοράζω τα ακριβά ή αυτά που ορίζει ο κατασκευαστής;
Τα ακριβά δεν είναι και τα καταλληλότερα, άρα το σημαντικότερο είναι να χρησιμοποιείτε το λάδι εκείνο που πληροί τις προδιαγραφές του κατασκευαστή.
4.Πόσος χρόνος χρειάζεται για να αλλάξω λάδια. Πολύς;
Όχι, ένας έμπειρος μηχανικός δεν θα χρειαστεί παραπάνω από 20 λεπτά για να αλλάξει τα λάδια του αυτοκινήτου σας.
5.Πρέπει να αλλάζω φίλτρο λαδιού σε κάθε αλλαγή λιπαντικών;
Για την καλύτερη λειτουργία του κινητήρα συστήνεται αλλαγή του φίλτρου σε κάθε αλλαγή λαδιών. Υπολείμματα από το χρησιμοποιημένο λιπαντικό που επικάθονται στο φίλτρο μπορεί να επιβαρύνουν την λειτουργία του κινητήρα.
6.Ο κινητήρας μου «καίει» λάδι. Μήπως πρέπει να αντικαταστήσω το λιπαντικό με άλλο μεγαλύτερου ιξώδους;
Η λύση στο πρόβλημα της κατανάλωσης λαδιού εξαρτάται από την ποσότητα της κατανάλωσης και τον τύπο. Τα αυτοκίνητα νέας τεχνολογίας που χρησιμοποιούν λιπαντικά χαμηλού ιξώδους (π.χ. 0W-20) είναι σχεδιασμένα να καταναλώνουν έως και 1λίτρο λαδιού για κάθε 1.000 χλμ σε ακραίες συνθήκες! Στα αυτοκίνητα που έχουν καταπονημένο κινητήρα και καταναλώνουν λάδι, μια αντικατάσταση με πιο “χοντρό” θα έχει σαν συνέπεια λιγότερη κατανάλωση αλλά όχι για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αν η κατανάλωση λαδιού ξεπερνά το 1lt/1.000km, ο ιδιοκτήτης θα πρέπει να απευθυνθεί σε επισκευαστή.
Πρόσθετα λιπαντικών: Τι είναι και που βοηθούν;
Για τη βελτίωση των ιδιοτήτων και της ποιότητας των λιπαντικών, υπάρχουν κάποιες χημικές βελτιωτικές, γνωστές σαν πρόσθετα. Τα κυριότερα είδη προσθέτων, είναι τα εξής:
–Βελτιωτής Δείκτου Ιξώδους
Αποτελείται από μείγμα πολυμερών, που μειώνουν το βαθμό μεταβολής του ιξώδους, σε σχέση με τη θερμοκρασία. Το πρόσθετο αυτό είναι ανενεργό στις χαμηλές θερμοκρασίες, αλλά αυξάνει το ιξώδες του λιπαντικού στις υψηλότερες θερμοκρασίες, αντισταθμίζοντας έτσι τη φυσική τάση του λαδιού να γίνει πιο λεπτόρρευστο.
–Απορρυπαντικά πρόσθετα
Χρησιμοποιούνται για να διατηρούν καθαρό τον κινητήρα, αποτρέποντας το σχηματισμό αποθέσεων.
–Διασκορπιστές
Όπως και τα απορρυπαντικά πρόσθετα έχουν σα σκοπό να διατηρούν τον κινητήρα καθαρό, πράγμα που επιτυγχάνουν κρατώντας τις διάφορες ακαθαρσίες σε συνεχή αιώρηση.
–Πρόσθετα κατά της φθοράς
Τα λιπαντικά μεγάλου ιξώδους προστατεύουν τους ολισθητήρες των εκκεντροφόρων από φθορά, αλλά αυτά τα πρόσθετα δημιουργούν επιπλέον ένα μικροσκοπικό χημικό στρώμα σε κάθε μία από τις τριβόμενες επιφάνειες αποτρέποντας την επαφή μετάλλου με μέταλλο.
–Αντιοξειδωτικά πρόσθετα
Αποτρέπουν την οξείδωση του λιπαντικού.
–Αντιδιαβρωτικά πρόσθετα
Μειώνουν τη δράση του νερού και των οξέων που σχηματίζονται μέσα στο λιπαντικό.
–Αντιαφρώδη πρόσθετα
Οι ταχύτητες με τις οποίες κινείται το λιπαντικό μέσα στον κινητήρα, αυξάνουν τις πιθανότητες να απορροφηθεί από το λάδι αέρας και να δημιουργηθεί αφρός, μειώνοντας έτσι δραστικά τις λιπαντικές του ιδιότητες.
–Αντιτριβικά Πρόσθετα που αυξάνουν την αντοχή του φιλμ του λιπαντικού κάτω από μεγάλες θερμοκρασίες και πιέσεις.
Χρήσιμα TIPS που αφορούν την αλλαγή των λιπαντικών
- Μη συμπληρώνετε τον κινητήρα με λάδι που έχει διαφορετική ρευστότητα. Το «μείγμα» δεν θα ανακατευτεί σωστά .
- Αν αλλάζετε λάδια 2 φορές το χρόνο, μπορείτε να επιλέξετε άλλο για το χειμώνα και άλλο για το καλοκαίρι.
- Αν αλλάζετε λάδια 1 φορά το χρόνο, επιλέξτε συνθετικά που λειτουργούν σε μεγάλο εύρος θερμοκρασιών. Για Ελλάδα: Από 0W30
